سرطان کبد چیست؟
زمانی که سلول های غیر طبیعی شروع به رشد در کبد می کنند باعث به وجود آمدن سرطان کبد میشوند.
کبد را بزرگ ترین عضو گرانولار بدن می دانند که بدن را سم زدایی می کند و نقش بسیار مهم و با ارزشی در سالم بودن بدن دارد.
محل قرار گرفتن کبد در سمت راست شکم در زیر دنده ها است.
کبد کار تولید صفرا را نیز بر عهده دارد که در گوارش چربی ها، ویتامین هایی که محلول در چربی هستند و دیگر مواد مغذی بدن نقش بسزایی دارد.
از دیگر وظایف چربی ذخیره کردن و شکستن قند ها است.
در واقع گلوکز را با تبدیل به گلیکوژن ذخیره کرده و در زمان نیاز با تبدیل دوباره به گلوکز در اختیار بدن قرار می دهد.
در زمان درگیر شدن کبد به سرطان تمام وظایف کبد با مشکل مواجه شده و دیگر به خوبی عملکرد خود را انجام نمی دهد.
امکان دارد سلول های سرطانی به وسیله ی خون به دیگر قسمت های بدن رفته و آنها را نیز درگیر کند که در این مواقع می گویند متاستاز شده است که زندگی فرد را به خطر می اندازد.
سرطان کبد اولیه
در سرطان کبد اولیه، منشا و شروع سرطان از خود کبد می باشد و انواع مختلفی دارد از جمله:
هپاتوما (هپاتوسلولار کارسینوما)
شایع ترین نوع سرطان کبد است که ۷۵ درصد سرطان های کبد را در بر می گیرد.
این سرطان سلول های اصلی کبد که هپاتوسیت ها هستند را مورد هدف قرار داده است.
می تواند دیگر بخش های بدن چون پانکراس، ریه ها و روده ها را نیز، درگیر کند.
البته این مشکل برای افرادی که کبد آن ها بیمار است بیشتر مشاهده میشود.
سرطان مجرای صفرایی (کلانژیوکارسینوما)
سرطان مجرای صفراوی مجراهای باریک کبد که وظیفه ی انتقال صفرا را بر عهده دارند درگیر می کند.
از طریق این مجرا ها شیره های صفراوی به کیسه ی صفرا منتقل میشوند تا گوارش بهتر صورت بگیرد.
به سرطانی که در درون مجراهای داخل کبد اتفاق می افتد سرطان درون کبدی و سرطانی که در مجراهای خارج کبد ایجاد میشود سرطان خارج کبدی می گویند.
این سرطان ۱۰ تا ۲۰ درصد از سرطان های کبد را به خود اختصاص داده است.
سرطان رگ های کبد (آنژیوسارکوما)
این سرطان خیلی کم اتفاق می افتد ولی سرعت پیشرفت بالایی دارد و معمولا خیلی دیر شناسایی میشود.
سرطان کبد در کودکان (هپاتوبلاستوما)
این سرطان در کودکان زیر ۳ سال اتفاق می افتد و سرطانی نادر است.
می توان با درمان این سرطان در مراحل اولیه بیماری، تا ۹۰ درصد امید بر زنده ماندن کودک داشت.
آیا سرطان کبد خطرناک است؟
سرطان کبد جزو آن سرطان ها است که شانس درمان در آن کم است و اکثر اوقات دیر و در مراحل پایانی تشخیص داده میشود.
طبق تحقیقات صورت گرفته چنان چه بعد از ابتلا و تشخیص بیماری سرطان کبد آن را درمان کرد، حدود ۳۱ درصد شانس زندگی برای حداقل ۵ سال را می توان داشت.
علائم سرطان کبد
زمان رسیدن سرطان به مرحله پیشرفته علائم آن بروز پیدا می کند و خود را نشان می دهد، این علائم عبارتند از:
- زرد شدن پوست بدن و رنگ چشم ها که به آن زردی و یرقان می گویند.
- داشتن درد هایی در درون شکم
- داشتن درد در ناحیه ی نزدیک شانه ی راست
- ورم کردن شکم و جمع شدن مایع در آن
- داشتن حالت تهوع و استفراغ
- بزرگ شدن طحال و کبد بیمار
- داشتن حس خستگی زیاد از حد
- داشتن کمر درد
- مدفوع سفید و گچی
- خواب آلودگی بیمار
- بالا رفتن تب بدن
- کم کردن یک دفعه ای وزن بدن
- کم شدن اشتها
- وجود خارش در بدن
شیوع سرطان کبد
در حال حاضر این سرطان شایع نیست، اما هر سال بر تعداد مبتلایان به این سرطان افزوده می شود.
پزشکان بر این باورند که تقریباً 1 درصد از مردان و زنان در ایالات متحده در طول زندگی خود به این بیماری مبتلا خواهند شد.
روش های تشخیص سرطان کبد
هرچه سریع تر این سرطان را تشخیص داد امکان درمان آن بالا تر می رود و شانس نجات بیمار بیشتر است.
پزشک ابتدا بیمار را معاینه می کند تورم شکم وی و زردی چشم ها را مورد بررسی قرار می دهد و سوالاتی را از وی می پرسد و سپس چنان چه احتمال سرطان بدهد موارد زیر را برای تشخیص بهتر تجویز می کند:
آزمایش سلامت بودن کبد
در این آزمایش آنزیم های کبدی، پروتئین ها و بیلی روبین موجود در خون بررسی میشود تا از لحاظ سلامتی کبد را ارزیابی کنند.
وجود داشتن آلفا فتوپروتئین در خون (AFP)
داشتن آلفا فتوپروتئین در خون نشان از ابتلا به سرطان کبد است.
تولید این پروتئین در زمان جنینی صورت می گیرد و بعد از تولد نوزاد متوقف میشود.
انجام سی تی اسکن و ام آر آی
با انجام سی تی و ام آر آی و تصویر برداری از شکم و کبد می توان وجود تومور و اندازه و محل آن و سرایت به دیگر اندام ها را دقیق در عکس مشاهده کرد.
نمونه برداری یا بیوپسی از کبد
در این روش بخشی از بافت کبد را برداشته و مورد آزمایش و ارزیابی قرار می دهند.
انجام بیوپسی با انجام بیهوشی برای بیمار انجام میشود.
سونوگرافی
از رایج ترین راه های تشخیص است که معمولا در همان مراحل اولیه آن را تجویز می کنند تا از وجود توده سرطانی و محل دقیق آن مطمئن شوند.
برای بررسی اندازه و دیگر جزئیات توده از دیگر روش های تصویربرداری استفاده می کنند.
پت – سی تی اسکن
برای سرطان های کبدی که پیشرفته هستند انجام می گیرد و تصاویری سه بعدی از تومور را در اختیار می گذارد.
مراحل مختلف سرطان کبد
مرحله ۱:
در مرحله ۱ سرطان کبد به قسمت های دیگر بدن سرایت نکرده و فقط در داخل خود کبد وجود دارد و درمان آن راحت و با جراحی صورت می گیرد.
مرحله ۲:
در مرحله ۲ سلول ها و تومور های سرطانی به رگ های خونی نیز سرایت یافته و بین ۱ تا ۳ تومور در بدن وجود دارد که سایزی کمتر از ۳ سانتی متر دارند.
مرحله ۳:
در مرحله ۳ سرطان کبد غدد های لنفاوی شریان های اصلی را نیز درگیر کرده و سایز تومور بزرگ است.
مرحله ۴:
در مرحله ۴ که مرحله ی آخر و پیشرفته سرطان کبد است، کبد ارگان های حیاتی دیگر بدن را هم درگیر کرده است، مانند ریه ها، استخوان ها و غدد های لنفاوی
عوارض سرطان کبد
سرطان کبد همراه با عوارضی برای بیمار است که به شرح زیر می باشد:
- متورم شدن و قابل مشاهده بودن رگ های زیر شکم
- ایجاد کبودی و خونریزی
- داشتن درد در شکم
- کم کردن اشتهای بیمار
- کاهش وزن زیاد برای بیمار
- ایجاد ضعف در بدن
- ایجاد کلسترول و کاهش قند خون در بدن
عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان کبد
داروهای شیمی درمانی سلول های سرطانی را بر اساس سرعت رشد و تکثیر آنها شناسایی و از بین می برند.
برخی از سلول های بدن مانند مغز استخوان، پوشش دهان، روده ها و فولیکول های مو نیز به سرعت تکثیر می شوند.
در نتیجه در فرآیند شیمی درمانی نیز از بین می روند.
عوارض شیمی درمانی بسته به نوع دارو و طول دوره درمان متفاوت است.
شایع ترین عوارض شیمی درمانی عبارتند از:
- ریزش مو
- زخم دهان
- بی اشتهایی
- اسهال و استفراغ
- تهوع
- ابتلا به بیماری های عفونی (به علت کاهش تعداد گلبول های سفید)
- کبودی و خونریزی (به علت کاهش پلاکت ها)
- احساس خستگی (به علت کاهش تعداد گلبول های قرمز)
چه کسانی به سرطان کبد مبتلا می شوند؟
سرطان کبد در مردان نسبت به زنان شایع تر است. این بیماری در اکثر موارد بین 55 تا 64 سالگی تشخیص داده می شود.
سیروز کبدی چیست؟
در سیروز کبدی، به دلیل آسیب های بلند مدتی که به کبد وارد شده، کبد عملکرد طبیعی خود را از دست می دهد.
به مرحله ی پیشرفته فیبروزیس را سیروز کبد می گویند که دلیل آن بیماری های کبدی چون هپاتیت و مصرف زیاد الکل می باشد.
تفاوت سیروز و سرطان کبد
در سیروز بافت های سالم در کبد جای خود را به بافت های اسکار و گره های پارانشیمی می دهند و کبد دیگر نمی تواند به خوبی عملکرد های خود را انجام دهد ولی در زمان ابتلا به سرطان کبد، سلول های کبدی شروع به تکثیر و گسترش می کنند.
ممکن است بافت های اطراف و اندام های اطراف را هم درگیر کند.
علت اصلی سرطان کبد چیست؟
سرطان کبد زمانی رخ می دهد که DNA سلول های کبد معیوب می شود و جهش می یابد.
DNA حاوی اطلاعات حیاتی برای بقای سلول است و اگر مشکلی داشته باشد منجر به عواقب جدی مانند سرطان می شود.
به عنوان مثال، اگر ژن های سرکوبگر تومور در سلول های کبدی کارایی خود را به دلیل جهش از دست بدهند، تقسیم سلولی از کنترل خارج شده و در مدت زمان کوتاهی منجر به تشکیل تومور می شود.
علت سرطان کبد
سرطان کبد زمانی اتفاق می افتد که DNA دچار تغییراتی شود و سلول ها نتوانند عملکرد طبیعی خود را داشته باشند و شروع به تکثیر و گسترش زیاد کنند و از نتایج تکثیر ایجاد تومور است.
تومور ها توده هایی از سلول های سرطانی می باشند.
احتمال دارد سرطان کبد به دلیل هپاتیت و عفونت های مزمن به وجود آید.
از عوامل خطر زایی که باعث ابتلا به سرطان کبد میشود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جنسیت که در آن مردان بیشتر از زنان به سرطان کبد مبتلا میشوند.
- داشتن عفونت های مزمن HBV و HCV، که این عفونت ها و داشتن هپاتیت امکان ابتلا به سرطان کبد را بالا می برد.
- سیروز، که به دلیل شرایط پیشرونده، بافت اسکار در کبد ایجاد میشود و احتمال ابتلا به سرطان کبد را بالا می برد.
- داشتن بیماری کبد چرب غیر الکلی، که باعث تجمع چربی در کبد میشود.
- در معرض آفلاتوکسین ها قرار گرفتن، که آفلاتوکسین ها سمومی هستند که به وسیله ی کپک ها تولید میشوند و در محصولات زراعی امکان وجود کپک ها هست.
- مصرف زیاد از حد الکل، خوردن زیاد از حد الکل باف کبد را آسیب می رساند و طولانی مدت باعث ابتلا به سرطان کبد میشود.
- استروئیدهای آنابولیک، هورمون های مردانه ای هستند که برای افزایش قدرت بدنی توسط ورزشکاران استفاده میشود در صورت استفاده طولانی مدت باعث آسیب به کبد و ابتلا به سرطان کبد میشود.
- آرسنیک، آلوده بودن بعضی آب ها و قرار گرفتن در معرض آرسنیک طبیعی، ریسک ابتلا به سرطان کبد را بالا می برد.
- بیماری های متابولیک
بعضی از بیماری های متابولیک باعث به وجود آمدن سیروز و امکان ابتلا به سرطان کبد میشوند از جمله این بیماری ها می توان موارد زیر را نام برد:
هموکروماتوز، تیروزینمی، پورفیری پوستی تاردا، گلیکوژن، بیماری ذخیره سازی و ویلسون
دیابت، افرادی دیابتی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان کبد هستند.
راه های کم کردن ریسک ابتلا به سرطان کبد
با انجام بعضی کارها می توان خطر ابتلا به این بیماری را کم کرد از جمله این کارها می توان موارد زیر را نام برد:
جلوگیری کردن از سیروز کبدی
در سیروز کبدی بافت زخمی جای بافت سالم را می گیرد و امکان ابتلا به سرطان را زیاد می کند.
بیماری سیروز آرام آرام پیش می رود و اگر درمان نشود به کبد آسیبی جدی می رساند.
به گونه ای پیش می رود که بافت های اسکار جای بافت های سالم را می گیرند و خونرسانی به کبد به خوبی صورت نمی گیرد.
با انجام کارهای زیر از ابتلا به سیروز جلوگیری کنید:
- مصرف نکردن الکل
- کم کردن میزان استفاده از نمک و چربی ها
- ایجاد تعادل در وزن از طریق انجام تمرینات ورزشی و تغذیه ی سالم و مناسب
تزریق کردن واکسن هپاتیت B
با تزریق این واکسن، امکان ابتلا به بیماری هپاتیت B را می توان کاهش داد. همه ی افراد می توانند این واکسن را تزریق کنند به خصوص افراد مسن و کودکان و آن هایی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است.
جلوگیری از ابتلا به هپاتیت C
با انجام یکسری اقدامات می توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد:
- برقرار نکردن رابطه جنسی محافظت نشده
- نداشتن بیماری HCV و HBV توسط شریک جنسی و همچنین نداشتن عفونت آمیزشی
- با استفاده از سوزن های جدید هنگام تزریق کردن
- استفاده از آمپول های معتبر و برند
- انجام پرسینگ و خالکوبی در مراکز استاندارد و بهداشتی
آیا سرطان کبد قابل درمان است؟
تنها درمان قطعی سرطان کبد پیوند است.
با این حال، بسیاری از افرادی که نیاز به پیوند دارند، نمی توانند اهداکننده مناسبی پیدا کنند.
مطالعات نشان می دهد افرادی که جراحی می کنند نسبت به افرادی که به دلیل شرایط فیزیکی قادر به انجام آن نیستند عمر طولانی تری دارند.
راه های درمان سرطان کبد
با توجه به شرایط بیمار و وضعیتی که دارد پزشک متخصص روش درمانی مناسب برای وی را انتخاب می کند.
از جمله روش های درمان سرطان کبد می توان موارد زیر را نام برد:
جراحی کبد
بهترین روش درمانی برای سرطان کبد، جراحی کبد می باشد.
در این روش بافت سرطانی موجود در کبد را حذف می کنند و در صورتی که کبد زیاد آسیب دیده باشد برای بیمار پیوند کبد صورت می گیرد.
این روش درمانی در زمان پیشرفت سرطان کارایی خوبی دارد.
درمان آمبولیزاسیون
در این روش درمانی با تزریق کردن موادی به درون رگ های منتهی به کبد از خونرسانی به سلول های سرطانی جلوگیری می کنند و مانع رشد این سلول ها میشوند.
انجام پرتودرمانی
این روش درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده میشود ولی برای بیمارانی که مبتلا به هپاتیت هستند مناسب نیست.
با به کار گرفتن وسیله ای خارجی و یا وارد کردن مواد دارای اشعه ایکس به داخل کبد، پرتو درمانی را انجام می دهند.
دارو درمانی
از روش های ابتدایی درمان سرطان است و برای جلوگیری از شدید تر شدن وضعیت بیمار تجویز شده و متناسب با وضعیت بیمار و شدت بیماری او برایش نسخه میشود.
ابلیشن
در ابلیشن به بخش هایی از کبد که دارای سلول سرطانی است اتانول تزریق کرده و یا آن سلول ها را می سوزانند.
این عمل را با بی حسی انجام می دهند تا فرد بیمار درد نداشته باشد. از ابلیشن زمانی استفاده می کنند که بیمار نتواند عمل پیوند و یا جراحی را انجام دهد.
درمان از طریق امواج رادیویی
در این روش درمانی با به کار گرفتن جریان الکتریکی رادیویی سلول های سرطانی را از بین می برند.
جراح با کمک سونو و سی تی اسکن، برش هایی را روی پوست انجام داده و سوزن های نازک را وارد بدن کرده و زمان رسیدن سوزن ها به سلول های سرطانی کبد با گرم کردن آنها از طریق جریان الکتریکی، سلول سرطانی را از بین می برند.
ایجاد آمبولی شیمیایی
در این روش درمانی، از داروهای شیمی درمانی قوی به طور مستقیم در کبد استفاده می کنند.
کرایوتراپی
در کرایوتراپی با به کار گرفتن سرمای خیلی زیاد سلول سرطانی را از بین می برند.
شیمی درمانی
در روش شیمی درمانی به استفاده از داروهای قوی سلول های سرطانی را نابود می کنند.
داروهای شیمی درمانی به صورت خوراکی و تزریقی هستند و بسته به شرایط بیمار تجویز میشوند.
باید در فواصل زمانی مرتب استفاده شوند تا اثر بخش باشند.
پیوند کبد
در پیوند کبد، بافت آسیب دیده را برداشته و بافتی سالم و اهدایی را جایگزین آن می کنند.
از پیوند کبد نیز زمانی استفاده می کنند که سرطان کبد به قسمت های دیگر سرایت نکرده باشد.
بعد از انجام پیوند کبد به دادن داروهایی به بیمار جلوی پس زدم کبد پیوندی را می گیرند.
سورافنیب
با استفاده از این دارو، توانایی تومور در تولید عروق خونی را از بین می برند.
درمان سرطان کبد با طب سنتی
درمان این بیماری با طب سنتی روشی تایید شده نیست ولی مخاطب زیادی را در بر می گیرد.
در زیر بعضی از درمان های طب سنتی را برای شما عنوان می کنیم:
خوردن سرکه انگبین به صورت روزانه در بهبود این بیماری موثر است.
این سرکه از تجمع چربی در کبد جلوگیری می کند و احتمال ابتلا به سیروز را نیز کاهش می دهد.
آب سیب رسیده ی شیرین نیز برای درمان کبد موثر است.
استفاده از کاسنی در این بیماری اثر بخش است.
خوردن زردآلوی رسیده در سلامت کبد موثر می باشد.
باید در مصرف داروهای طبی سنتی اعتدال را رعایت کرد و از مسمومیت در صورت استفاده از داروهای گیاهی و طبیعی جلوگیری کرد.
رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان کبد
مواد غذایی که در کنترل سرطان کبد و بهبود آن موثر هستند عبارتند از:
- مصرف مرغ، بلدرچین و ماهی به دلیل داشتن پروتئین های سبک
- مصرف لبنیات کم چرب
- مصرف آجیل ها و مغز ها
- استفاده از سویا
- مصرف برنج، غلات کامل و نان برای بالا بردن انرژی فرد بیمار
چرا مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به سرطان کبد هستند؟
آقایان به دلیل مصرف بیش از حد دخانیات و مشروبات الکلی بیشتر از بانوان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
در بعضی مواقع باور بر این است که هورمون استروژن باعث ایجاد این بیماری در بدن فرد میشود.
مراجعه به پزشک
در صورت داشتن سابقه ی خانوادگی در ابتلا به این سرطان و خونریزی از گوارش و داشتن علائمی از سرطان کبد، بهتر است هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرد و خود را چکاپ کرد تا درصورت ابتلا به این بیماری هرچه زودتر آن را تشخیص داد و در جهت درمان آن اقدام کرد.
برای این بیماری باید به فوق تخصص هایی از جمله دکتر فهامه حسن نتاج مراجعه کرد و تحت مشاوره قرار گرفت.
