پلاکت خون
خون حاوی سلول هایی چون گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت است.
پلاکت خون مسئول انعقاد خون است و از خونریزی جلوگیری می کند.
پلاکت خون در به وجود آمدن و از بین رفتن سلول های سرطانی نیز نقش دارد.
زمانی که عملکرد مربوط به ترومبوسیت دچار اختلال شود ممکن است فرد دچار خونریزی و وجود لکه های خونی در پوست شود.
پایین بودن پلاکت خون
از جمله مواردی که از طریق آزمایش خون مورد بررسی قرار می گیرد ارزیابی پلاکت خون است که با نام PLT شناخته شده است.
زمانی که تعداد پلاکت های خون از ۱۵۰ هزار در میکرولیتر کمتر شود، کاهش ترومبوسیت رخ داده است و با این عارضه ترومبوسیتوپنی می گویند.
اگر میزان کاهش جزئی باشد فرد هیچ علائمی ممکن است نداشته باشد و هیچ اختلالی ایجاد نگردد.
در زمان ترومبوسیتوپنی، مغز استخوان میزان پلاکت کافی تولید نمی کند و گاهی فرد بقدری خونریزی دارد که خونریزی وی متوقف نمی گردد.
پایین بودن پلاکت خون ممکن است به صورت خفیف، متوسط و یا شدید باشد که بیشتر افراد به نوع خفیف آن مبتلا می شوند.
ابتلا به نوع شدید ترومبوسیتوپنی موجب خونریزی از چشم، مثانه و یا لثه فرد میشود و به راحتی نمی توان موجب متوقف شدن آن شد.
ابتلا به بیماری سرطان و یا خود ایمنی موجب ابتلا به ترومبوسیتوپنی میشود و برای درمان آن باید اول بیماری زمینه ای مورد نظر را پیدا کرد و درمان کرد.
سرطان و ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت خون
از اصلی ترین دلیل ابتلا ترومبوسیتوپنی وجود سرطان است ولی همیشه نمی توان علت را سرطان دانست.
از دلایل پایین بودن پلاکت ناشی از سرطان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ابتلا به سرطان های خاص چون سرطان خون و یا سرطان لنفوم
- مورد حمله قرار گرفتن پلاکت های خون توسط آنتی بادی های موجود در بدن
- به کار گرفتن روش های درمانی سرطان چون پرتو درمانی و یا شیمی درمانی
علت کاهش پلاکت خون
دلایلی که موجب کاهش پلاکت خون می شود عبارتند از:
- در صورت به دام افتادن پلاکت در طحال
در حالت طبیعی طحال موجب مقابله کردن با عفونت ها و فیلتر شدن مواد زائد موجود در خون میشود.
در صورت مبتلا شدن به یکسری از بیماری ها طحال متورم شده و تعداد زیادی پلاکت در آن به دام می افتد و کاهش میزان پلاکت در گردش را به همراه دارد.
عوارض ناشی از مصرف دارو
گاهی اوقات استفاده از یکسری از دارو ها تاثیری منفی در سیستم ایمنی بدن گذاشته و تخریب شدن پلاکت خون را به همراه دارد.
داروهایی چون آنتی بیوتیک هایی که دارای سولفور هستند، داروی هپارین، داروی کینین و داروهای مربوط به تشنج
کم تولید شدن پلاکت خون توسط مغز استخوان
مغز استخوان به صورت طبیعی پلاکت خون را تولید کرده و آن را وارد جریان خون در بدن می کند.
از جمله مواردی که تولید پلاکت توسط مغز استخوان را تحت تاثیر قرار می داد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ابتلا به سرطان و یا لوسمی
- داشتن آنمی
- وجود داشتن عفونت های ناشی از ویروس HIV و هپاتیت C
- در صورت اعتیاد به مشروبات الکلی
- در صورت انجام شیمی درمانی و یا پرتودرمانی
وجود بیماری های خود ایمنی
ابتلا به یکسری بیماری خود ایمنی چون روماتیسم مفصلی و یا بیماری لوپوس موجب میشود پلاکت خون تحت تاثیر قرار گرفته و سیستم ایمنی به اشتباه به پلاکت ها حمله کرده و آنها را از بین ببرد.
در صورت وجود لخته خون
لخته خون به تعداد زیاد در کل بدن که به آن اصطلاحا پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک می گویند.
ابتلا به اختلال سندروم همولیتیک اورمیک
در صورت وجود این اختلال پلاکت ها یکدفعه کاهش یافته و گلبول های قرمز دچار تخریب می‌شوند و نتیجه آن کاهش یافتن عملکرد کلیه است.
برخی دیگر از دلایل کاهش پلاکت خون:
- مصرف کردن زیاد الکل
- وجود سرطان در سیستم لنفاوی فرد
- وجود باکتری های خونی
- ابتلا به کم خونی آپلاستیک
- بارداری فرد
- در صورت ارثی و وراثتی بودن
علائم پایین بودن پلاکت خون
از شایع ترین علائمی که این عارضه با خود به همراه دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وجود کبودی در سطح پوست و آسان کبود شدن
- داشتن خونریزی به صورت سطحی که شبیه لکه پوستی هستند و معمولا در پایین پا ها مشاهده میشود.
- داشتن خونریزی زیاد از حد به دلیل بریدگی
- داشتن خون در داخل ادرار و یا مدفوع
- وجود خونریزی از لثه و یا بینی فرد
- داشتن پریود هایی که سنگین هستند.
- وجود ضعف و یا خستگی در بدن
- وجود تورم در طحال
تشخیص پایین بودن پلاکت خون
با مراجعه به پزشک ابتدا تحت معاینه بالینی قرار می گیرید و سوابق درمانی شما بررسی میشود.
در صورتی که پزشک به پلاکت پایین خون مشکوک باشد فرد را تحت معاینه قرار می دهد و به دنبال وجود لکه های بنفش ریز و یا وجود کبودی روی پوست می گردد و طحال و کبد را از لحاظ متورم شدن مورد بررسی قرار می دهد.
پزشک از بیمار خود در رابطه با این بیماری سوالات زیر را می پرسد:
- چه دارو هایی مصرف می کنید؟
- در خانواده سابقه وجود اختلال خونی وجود دارد؟
- چه گیاه دارویی مصرف می کنید؟
- برنامه غذایی شما چیست؟
- آیا به مواد مخدر و الکل اعتیاد دارید؟
- در روابط جنسی چگونه محافظتی را به کار می گیرید؟
بعد از انجام معاینات بالینی پزشک استفاده از آزمایش خون و انجام سونوگرافی را برای فرد بیمار تجویز می کند.
آزمایش خون را با استفاده از نمونه خون گرفته شده از بازو انجام می دهند و سونوگرافی را برای بررسی وجود تورم در طحال به کار می گیرند.
دیگر راه تشخیص استفاده از بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان است.
گاهی یکی از اینها و گاهی اوقات هر دو را به کار می گیرند.
درمان پلاکت پایین خون
با توجه به شدت و دلیل وجود این اختلال در جهت درمان آن اقدام می کنند.
در صورت ضعیف بودن اختلال، پزشک از چکاب های دوره ای استفاده می کند اما در صورت شدید بودن کاهش پلاکت خون پزشک برای بیمار دارو تجویز کرده و یا یکی از روش های درمانی زیر را به کار می گیرد:
- استفاده از تزریق خون و یا انتقال دادن پلاکت خون
- ایجاد تغییرات در داروهایی که موجب بروز این اختلال می گردد.
- خارج کردن طحال
- استفاده از دارو های سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن چون دارو های استروئیدی
مواد غذایی مناسب برای پلاکت پایین خون
از موثرترین مواد غذایی برای پلاکت پایین خون می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف کردن مواد غذایی که سرشار از فولات هستند چون جگر گاو، مخمر، برنج، لوبیا چشم بلبلی و …
- استفاده از مواد غذایی سرشار از ویتامین B12 که در گوشت و جگر گوساله، تخم مرغ، ماهی و لبنیات یافت میشود.
- استفاده از مواد غذایی سرشار از ویتامین C که در کلم بروکلی، کیوی، فلفل، توت فرنگی و … یافت میشود.
- استفاده از مواد غذایی سرشار از ویتامین K که در سویا، کم بروکلی، روغن سویا و کدو حلوایی یافت میشود.
- استفاده از مواد غذایی سرشار از آهن که در صدف، غلات صبحانه، جگر گاو، عدس، شکلات تلخ و … یافت میشود.
