یکی از روش های کنترل کننده سرطان پرتو درمانی یا رادیوتراپی است.
پرتو درمانی در درمان انواع سرطان مثل سرطان پروستات و سرطان سینه استفاده می شود.
در این روش از پرتو های انرژی زا جهت نابود سازی سلول های سرطانی استفاده میشود.
اغلب این اشعه ها اشعه ایکس هستند اما پزشکان از انواع دیگر مثل پرتوهای پروتون، اشعه گاما، الکترون های انرژی یا ذرات سنگین نیز، در کنار آن استفاده می کنند.
در این روش سلول های سرطان به صورت خاص مورد هدف قرار داده شده، به همین علت احتمال آسیب رسیدن به بقیه بافت ها و اندام های سالم بدن در مقایسه با روش شیمی درمانی بسیار کم است.
بیشتر اوقات روش پرتودرمانی را در مراحل ابتدایی بیماری مورد استفاده قرار می دهند، یعنی زمانی که سلول های سرطانی متاستاز نشده است و هنوز محدود به بافت هستند.
متاستاز به گسترش پیدا کردن و سرایت کردن سلول های سرطانی به دیگر اندام های بدن گفته می شود.
این روش یک روش مکمل در کنار بقیه ی روش ها درمان سرطان مانند شیمی درمانی و جراحی می باشد.
یعنی اگر قرار باشد تومور خارج گردد با توجه به وضعیت بیمار و تشخیص پزشک ممکن است قبل از آن، چندین جلسه پرتودرمانی و شیمی درمانی را پزشک متخصص پیشنهاد دهد تا با کوچک شدن تومور مورد نظر، میزان شانس موفقیت در جراحی بیشتر گردد، حتی بعد از انجام دادن جراحی نیز پزشکان از این تکنیک استفاده می کنند.
پزشک سعی می کند با استفاده کردن و به کار بردن این تکنیک مابقی سلولهای سرطانی را از بین ببرد تا از عود کردن مجدد بیماری جلوگیری شود.
فهرست مطالب
Toggleانواع پرتو درمانی
ما به طور کلی سه نوع پرتودرمانی داریم:
- پرتودرمانی داخلی
- پرتودرمانی خارجی
- پرتودرمانی سیستماتیک
پرتودرمانی خارجی
در این روش اشعه بوسیله دستگاهی که بیرون بدن وجود دارد به سلول های سرطانی و بافت می تابد.
این روش جزو روش های رایج در درمان سرطان است.
پرتو درمانی را باید برای چند هفته ادامه داد و هر بار مدت زمانی بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه را به آن اختصاص داد.
این روش درمان به صورت سرپایی است و نیازی به بستری وجود ندارد.
از پرتودرمانی خارجی برای درمان سرطان هایی چون سرطان پروستات، سرطان سینه، سرطان رحم و غیره استفاده می شود.
روش پرتو درمانی برای کم کردن میزان درد و مشکلات دیگر در زمان انتشار از یک قسمت به قسمت های دیگر بدن مورد استفاده می شود.
پرتودرمانی داخلی
این روش یک روش موضعی جهت درمان کردن سرطان است که به آن براکی تراپی هم می گویند.
در این روش منبع اشعه در نزدیک بافت و خود تومور مورد استفاده قرار می گیرد در بعضی مواقع ممکن است این منبع اشعه برای مدت زمانی در داخل بدن باقی مانده و بعد خارج گردد.
این روش درمان مختص درمان تومور بوده و به بافت های سالم اشعه ای برخورد نمی کند.
پرتودرمانی داخلی برای درمان کردن سرطان مری، سرطان چشم، سرطان دهانه رحم، سرطان سرو گردن و… استفاده می شود و درمان به صورت سرپایی و یا از طریق بستری شدن در بیمارستان انجام می شود.
پرتودرمانی سیستماتیک
روش پرتودرمانی سیستمیک از طریق داروی رادیو اکتیو و حرکت کردن آن در خون به بافت سرطانی رسانده شده و سلول های سرطانی را نابود می کنند.
در این روش داروی رادیواکتیو به صورت خوراکی یا از طریق تزریق وریدی به بدن بیمار وارد می شود.
مراقبت های پس از پرتودرمانی
فرد بیمار باید از لباس های پنبه ای نرم و آزاد استفاده کند.
بعد از اتمام پرتو درمانی و هنگام خارج شدن کلاه لبه دار و لباس آستین بلند و شلوار بلند را استفاده نماید.
روی پوست ناحیه ای که تحت درمان است و ناحیه ای که تحت پرتودرمانی قرار می گیرد نباید از چسب زخم یا باند استفاده شود.
در هنگام دوش گرفتن از مالیدن پوست ناحیه مورد نظر دوری کنید.
در هنگام باد و گرما و سرما از پوست خود مراقبت نمایید و از استفاده کردن از آب گرم اجتناب کنید و به طور مرتب کرم های مرطوب کننده را در طول روز مورد استفاده قرار دهید.
با پرت کردن هواس خود و استفاده کردن از روش های آرامش یافتن و انجام دادن خیال پردازی، خارش ناحیه مورد نظر را کنترل کنید.
از حوله نرم و لطیف برای خود استفاده کنید و پوست خود را محکم مالش ندهید.
از محصولات بهداشتی و همچنین لوسیون هایی که فقط توسط پزشک و پرستار به شما توصیه می شود استفاده نمایید.
قسمت هایی که قرمز شده و دارای جوش هستند را به آرامی شستشو دهید و سپس دستمال خشک در روی آن قرار دهید.
از انجام تمام فعالیت ها به صورت یکباره خودداری کنید و برای انجام آنها برنامه ریزی کنید.
از ورزش های سبک مثل پیاده روی و یوگا استفاده کرده و با پزشک و پرستارتان درمورد ورزش هایی که امکان انجام آن هست صحبت کنید.
از یک رژیم غذایی متعادل استفاده کنید، رژیمی که شامل مقدار خاصی پروتئین، تخم مرغ، پنیر و حبوبات است پیروی کنید و روزانه مقداری بین ۸ تا ۱۰ لیوان آب را بنوشید.
وعده های غذایی خود در طول روز را کوچک کرده و از میان وعده در طول روز استفاده نمایید.
الکل مصرف نکنید و از مصرف کردن غذاهایی که داغ و تند هستند دوری کنید.
غذا و نوشیدنی خود را به صورت نشسته میل کنید و تا زمانی که امکانش هست مدتی پس از مصرف آنها در حالت نشسته قرار بگیرید.
از میوه ها و سبزی هایی که تیره رنگ هستند مثل پرتقال، هویج، کلم بروکلی، اسفناج، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای رنگی، توت فرنگی و … استفاده کنید.
از آبمیوه های سالم که تازه و خانگی هستند استفاده کنید چون هم دارای آنتی اکسیدان لازم هستند و هم باعث جبران کمبود وزن می شود.
از روغن هایی که طبیعی هستند مثل روغن زیتون، روغن کنجد، روغن بذر کتان و … برای طبخ کردن غذا استفاده نمایید.
در هنگام داشتن درد از ژل لیدوکایین و یا استامینوفن طبق آنچه پزشک مورد نظر دستور داده استفاده نمایید.
مراقبت های پیش از انجام پرتودرمانی
معاینه جسمی قبل از پرتو درمانی
پیش از انجام جلسه ی اول پرتودرمانی باید اول فرد تحت معاینه ی جسمی قرار گیرد که در آن شرح حالی پزشکی و شرح تصویربرداری های انجام شده ذکر می گردد.
آگاهی کامل از عوارض پرتو درمانی
قبل از انجام دادن روش پرتودرمانی درباره ی عوارضی که دارد و فایده های آن و اینکه چگونه باید مراقبت از خود در زمان انجام پرتودرمانی را انجام داد توضیحاتی به شما داده میشود.
پوشیدن لباس مناسب برای تابش خارجی در پرتو درمانی
برای این کار امکان دارد که نیاز به استفاده از گان یا برهنه بودن ناحیه ی پرتودرمانی باشد به همین دلیل باید بیمار از یک لباس گشاد و راحت که جنسی پنبه ای دارد استفاده کرد که فرد بتواند آن را به آسانی از تن خود بیرون آورد.
همچنین لباس مورد نظر نباید دارای یقه ای تنگ و یا کمربند باشد. از پودر و بانداژ در محل و ناحیه ی درمان مورد نظر نیز باید خودداری کنید.
انجام کارهای مربوط به اماده سازی برای انجام پرتودرمانی
قبل از رفتن به اتاق پرتودرمانی که معمولا اتاقی سرد است باید از لباس و یا روپوشی که مخصوص بیمارستان است استفاده نمایید و بعد روی صندلی یا تخت مخصوص قرار بگیرید.
عوارض انجام پرتودرمانی برای دیگران چیست؟
انجام پرتودرمانی برای دیگران می تواند همراه با اضطراب و استرس باشد.
همچنین می تواند موجب ایجاد افسردگی و همچنین خستگی در آنها شود.
با دیدن شرایط و حالی که بیمار دارد و عوارض بیماری فرد بیمار، شرایط روحی اطرافیان نیز متشنج می گردد.
عوارض پرتودرمانی برای بیمار چیست و راه های مقابله با آن چیست؟
ایجاد خستگی مفرط و زیاد از حد
برای جلوگیری کردن از خستگی باید فرد بیمار از یکسری کارها را انجام دهد از جمله:
- وسایلی را که در طول روز از آنها استفاده بیشتری می شود را در دسترس خود قرار دهید.
- بین زمان کار و زمان استراحت زمانی را جهت داشتن چرتی کوتاه اختصاص دهید.
- مصرف پروتئین را حتما در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- از یک ورزش مناسب و سبک به صورت روزانه استفاده کنید.
- به اندازه کافی ور طول روز آب مصرف کنید.
- حواستان را به افسردگی جمع کنید و مراقب آن باشید زیرا افسردگی می تواند باعث ایجاد خستگی گردد.
کم شدن میزان اشتهای فرد
- حتما ۴ تا ۵ واحد کوچک غذا را به جای ۳وعده در طول روز، قرار دهید.
- هر موقع که احساس گرسنگی کردید حتما اقدام به خوردن غذا کنید حتی اگر زمان برای مصرف غذا نباشد.
- میان وعده هایی که مقوی هستند را حتما فرد بیمار مصرف نماید.
- از مکمل هایی که مایع هستند به میزان کافی مصرف نمایید.
حساس شدن پوست فرد بیمار در زمان انجام رادیوگرافی
در صورتی که پوست فرد بیمار بعد از رادیوگرافی حساس شده باشد و آسیب دید باشد باید روشهای زیر را حتما رعایت نمود:
- لباس هایی که گشاد هستند و نرم و نخی بوده را بپوشید.
- محلی که رادیوگرافی در آن انجام شده است را نخارانید و مالش ندهید.
- به هیچ وجه در مقابل نور خورشید قرار نگیرید.
- در محل رادیوگرافی از کمپرس آب سرد و همچنین آب گرم استفاده نشود.
- از محصولات آرایشی و بهداشتی بدون جویا شدن نظر پزشک استفاده نشود.